WYKŁAD - należy do najstarszych metod dydaktycznych. Jest to przekazanie uczniom przez nauczyciela usystematyzowanej wiedzy. Ważne jest, aby wykład miał charakter odpowiedzi na interesujące uczniów pytania. Ze względu na swoją formę jest to metoda, w której uczniowie biorą udział na ogół w sposób pasywny. Dlatego należy przywiązywać dużą wagę do wzbudzenia zainteresowania i uczynienia wykładu atrakcyjnym. W tym celu można wprowadzać przykłady z życia, używać pomocy wizualnych, przede wszystkim plansz, foliogramów.
PRACA W MAŁYCH GRUPACH - dobremu uczeniu najlepiej służy wzajemna współpraca. Aby uczniowie zrozumieli nowe informacje, muszą mieć możliwość zaangażowania się w proces poznawania i rozwiązywania problemów. Muszą aktywnie włączyć się w zdobywanie wiedzy pod kierunkiem i przy pomocy nauczyciela. Doświadczenie pokazuje, że gdy uczniowie współpracują w małych grupach, mają więcej pomysłów, niż gdyby pracowali indywidualnie lub całą klasą. Przekonują się, że ich własne doświadczenia i myśli mają wartość. Zabierają głos i włączają się nawet ci mniej aktywni.
PRACA W PARACH - uczniowie zostają poproszeni o zwrócenie się do swojego sąsiada w celu przedyskutowania zagadnienia omawianego przez nauczyciela. Technikę tę wykorzystuje się wtedy, kiedy na lekcji przewidywana jest rozmowa uczniów, zwłaszcza na tematy osobiste, albo gdy uczniowie mają przekazywać sobie reakcje na daną sytuację lub też dawać sobie nawzajem rady, określać oczekiwania.
DYSKUSJA - jej celem jest przeanalizowanie spornej sprawy, poszukiwanie prawdy wśród rozbieżnych argumentów. Dyskusja wychowuje do wysiłku intelektualnego i słuchania: także oponent może powiedzieć coś godnego zastanowienia się. Dyskusja jest rodzajem sporu, albo walki słownej, w czym decydująca jest siła argumentów. Nauczyciel ma za zadanie czuwać nad tym, żeby każda grupa miała okazję przedstawić swoje zapatrywania, żeby wymiana zdań była rzeczowa, a prezentowane poglądy zrozumiałe dla wszystkich uczniów.
ROZMOWA KIEROWANA - proponuje się ją wtedy, kiedy nauczycielowi pracującemu z całą klasą zależy na sprawdzeniu wiedzy i stopnia zrozumienia tematu. Ważne są tutaj pytania, które stawia nauczyciel albo uczniowie. Od zwyczajnej rozmowy różni się tym, że jest ograniczona do jednego tematu czy aspektu. Zawiera pewien porządek. Kiedy pojawią się dwa stanowiska może przerodzić się w dyskusję. Dobrze jest, jeśli na początku nakreśli się ramy czasowe. Ograniczenie czasu powoduje m. in. to, że rozmowa nie jest monotonna.
BURZA MÓZGÓW - celem jest nagromadzenie w krótkim czasie bogactwa pomysłów dla problemu czy zadania, a także wzmocnienie aktywności pojedynczych uczniów oraz współpraca w grupie. W nie za dużych grupach swobodnie i w dowolnej kolejności są gromadzone spontanicznie powstające pomysły. Spontaniczności odpowiadają bardzo zwięzłe wypowiedzi. Odwleka się ocenę. Nauczyciel określa problem lub zadanie i omawia reguły gry:
powiedzcie, jakie macie pomysły w związku z tym problemem,
starajcie się, aby wypowiedzi były możliwie najzwięźlejsze,
należy wypowiadać pomysły bez zgłaszania się i szybko, jeden po drugim,
niedozwolone są pytania zwrotne komentarze, krytyka wypowiedzi innych.
Wypowiedzi są protokołowane, jeśli to możliwe spisywane w sposób widoczny.
ODGRYWANIE RÓL - ta metoda jest bezcenna, jeśli chodzi o stwarzanie na lekcji sytuacji wychowawczych. Odgrywanie ról bowiem pozwala uczniom doświadczyć normalnych, codziennych sytuacji poprzez postawienie siebie na miejscu określonych bohaterów wydarzeń życiowych oraz odegranie danej sytuacji w sposób przynoszący pewne rozwiązanie. Nauczyciel powinien podkreślić, że to nie umiejętności aktorskie, ale przedstawiane zachowanie będzie podstawą późniejszej rozmowy. Scenariusz musi być realistyczny, powinien przedstawić sytuację, która ma odbicie w rzeczywistości. W czasie zajęć można też zastosować tzw. metodę odwróconych ról: osoby biorące udział w scence wymieniają się rolami. Mimo, że metoda zapewnia aktywne uczestnictwo, zbyt częste jej stosowanie prowadzi do znudzenia i niechęci.
ŚNIEGOWA KULA - uczniowie dyskutują w parach. Następnie nauczyciel prosi ich o połączenie w grupy 4, a następnie 8-osobowe. Technika ta bardzo podnosi aktywność uczniów, szczególnie kiedy trzeba przygotować wnioski.
SZEREGOWANIE KART - tę technikę stosujemy wtedy, gdy zależy nam na zaangażowaniu klasy w dyskusję na określony temat, uświadomieniu uczniom, że istnieją w grupie różne poglądy, a także na wzbudzeniu refleksji na podejmowany temat. Uczniowie indywidualnie lub w grupach szeregują według ważności karty zawierające stwierdzenia dotyczące omawianego zagadnienia. Następnie porównują swoje preferencje. Istnieje wiele wariantów tej techniki. Jednym z nich jest uszeregowanie kart w kształcie "karo".
1
2 2
3 3 3
4 4
5
U góry kładzie się kartę, z którą uczniowie się najbardziej zgadzają (1), u dołu (5) tę z którą zgadzają się najmniej (razem 9 kart).
RYSUNEK - jest to niewerbalna technika, która pozwala uczestnikom zbadać lub wyjaśnić sytuację bez pomocy słów. Pracując indywidualnie lub w grupach uczniowie rysują siebie, swój zespół, daną sytuację - tak jak je odbierają. Wyniki tej pracy stanowią punkt wyjścia póĄniejszej rozmowy.
ŁAŃCUCH SKOJARZEŃ - nauczyciel podaje jakieś pojęcie, np. szkoła. Uczniowie w mniejszych grupach wspólnie, równocześnie spontanicznie, w milczeniu piszą na arkuszu papieru wszystko, co kojarzy im się z danym pojęciem. Następnie przedstawiciele grup odczytują skojarzenia. Technika ta pomaga zrozumieć samego siebie i poznać przeżycia innych.
AKROSTYCH - jest to sposób wypowiedzi pisemnej, w którym litery jakiegoś wyrazu są zapisane pionowo. Każdy uczestnik pisze na kartce pionowo, z lewej strony, litery np. swego imienia. Do każdej litery ma dopisać zaczynający się na nią wyraz, który go charakteryzuje. Mogą to być jego marzenia, odczucia, myśli. Kartki można zawiesić na ścianie, uczniowie zapoznają się z nimi.
FOTOEKSPRESJA - na stole lub na podłodze rozkłada się dużo zdjęć, ilustracji wyciętych z czasopism o najróżniejszej treści. Mogą też być pocztówki. Każdy z nich wybiera sobie jeden obrazek, który mu się podoba, wiąże się w jakiś sposób z jego nastrojem, myślami. Nie należy zastanawiać się zbyt długo nad wyborem. Następnie wszyscy uczniowie siadają pokazują swój obrazek i uzasadniają wybór. Nauczyciel nie komentuje. Technikę tę można stosować jako wstęp do lekcji.
NIEDOKOŃCZONE ZDANIA - nauczyciel przygotowuje listę niekompletnych zdań, które mają być dokończone przez uczniów. Technika ta może być stosowana jako wprowadzenie do lekcji i na zakończenie zajęć.
Wymienione metody i techniki wzbogacają sposoby rozwiązywania problemów, dokonywanie analizy, oceny; są przydatne w łączeniu ze sobą sfery emocjonalnej i intelektualnej, w poszukiwaniu twórczych rozwiązań; są pomocne dla osobistego rozwoju, doskonalenia umiejętności komunikacji, zdolności przełamywania barier w kontaktach interpersonalnych.
KORZYŚCI WYNIKAJĄCE ZE STOSOWANIA METOD AKTYWIZUJĄCYCH:
Pozytywne emocje wyzwolone w trakcie działania sprzyjają lepszemu zapamiętywaniu.
Zwiększa się motywacja do nauki, do której nie da się nikogo zmusić.
Zwiększa się zaufanie do siebie i wiara we własne możliwości.
Rozwija się elastyczność działań, konieczna w rozwiązywaniu problemów.
Zmniejsza się konieczność nadzoru w przyszłości.
Aktywny sposób przyswajania wiedzy ułatwia posługiwanie się nią w przyszłości.
Pozwala samodzielnie odkryć braki w posiadanej wiedzy.
Rozwija się sztuka logicznego myślenia.
Poprawia się umiejętność trafnego zadawania pytań.
Rozwija się sztuka dyskutowania z poszanowaniem inaczej myślących.
Pogłębia się umiejętność podejmowania decyzji i brania za nią odpowiedzialności.
Rozwija się umiejętność współpracy i pracy zespołowej.
Organizując lekcję wychowawczą musimy być świadomi wysiłku związanego z koniecznością przedstawiania się z roli nauczyciela przedmiotu na rolę animatora aktywności, szczerości, otwartości, swobody wychowanków.
Sytuacje wychowawcze wymagają bowiem odmiennego funkcjonowania układu nauczyciel-uczniowie. Musimy uważać, by w doborze zadań samowychowawczych nie preferować tych, które sprzyjają przede wszystkim poprawie efektywności procesu dydaktycznego, polepszaniu ocen szkolnych dyscypliny a mniej np. współpracy koleżeńskiej, samorealizacji w sporcie, w muzyce, w pracach społeczno-opiekuńczych. Podstawowym bowiem warunkiem autentycznej aktywizacji uczniów na lekcjach jest koncentrowanie tematyki wokół ich rzeczywistych potrzeb i oczekiwań z uwzględnieniem psychologicznych uwarunkowań rozwojowych. Musimy pamiętać, że lekcje wychowawcze to nie lekcje przedmiotowe! W programie zajęć wychowawczych, w stosunku do programu nauczania innych przedmiotów szkolnych, musimy kłaść nacisk nie tylko na treści informujące czy opisujące sprawy i zjawiska, ale przede wszystkim na treści wyjaśniające i wartościujące.
Musimy wystrzegać się wydawania na lekcjach wychowawczych, kategorycznych sądów: co jest dobre, a co złe dla klasy; odchodzić od atmosfery powagi, dyscypliny, sztywności na rzecz "luzu", różnorodności poglądów na sprawę, akceptacji prawa pozastawiania przy swoim, choćby nierealnym punkcie widzenia problemu itp. Należy przy tym uważać, by nie przeciągać struny w kierunku pseudopartnerskiej, kumplowskiej postawy wobec uczniów, która w istocie odbierana jest przez młodych jako nieautentyczne i nieszczera.
{backbutton}